Duurzaam bouwen met vlas

Van plant tot scheidingswand ?

Vlas is één van de oudst bekende vezelplanten ter wereld. ‘Linum Usitatissimum’ heet deze plant in het Latijns. Linum staat voor het weefsel dat van deze plant gemaakt kan worden, het linnen. Usitatissimum betekent: zeer nuttig. Vlas is een akkerbouwgewas dat uitstekend groeit op de kleigronden van Nederland (Zeeland), België en Noord-Frankrijk, in combinatie met het hier heersende klimaat. Het wordt weliswaar ook in een aantal andere landen geteeld, maar nergens is de kwaliteit zo hoog als hier in West-Europa. In de basis kennen we 2 soorten : olievlas en vezelvlas. Olievlas is bestemd voor het winnen van oliehoudendzaad, beter bekend als lijnzaadolie. Lijnzaad en lijnzaadolie vind je terug in o.a. dressings en margarine (het is goed voor je darmflora!), brood, geneesmiddelen, veevoer, cosmetica, maar ook als grondstof voor o.a. linoleum en verven.

Vezelvlas daarentegen wordt primair geteeld voor de productie van linnen en garens (lange vezel). Hier wordt voornamelijk kleding, tafel- en bedlinnen van gemaakt. Bij deze productie en verdere verwerking ervan, ontstaan bijproducten:

• zoals de middellange vezel, eveneens voor de textielindustrie (menggarens), maar ook ten behoeve van de productie van isolatiematerialen voor de bouw.
• de korte vezels, die voornamelijk als grondstof dienen voor papier (vanwege hoge scheursterkte),
• en de houtachtige deeltjes (houtpijp). Tot midden jaren ‘50 werden deze houtachtige deeltjes veelal vernietigd, maar sindsdien worden ze tot stevige plaatmaterialen geperst.

Als vingertjes stevig in elkaar verstrengeld

En nu wordt het dus interessant voor de bouw… een stevige plaat, gemaakt van een bijproduct, dat ontstaat bij de verwerking van vezelvlas? Het betreft dus de houtachtige kern van deze plant, ook wel ‘vlasscheven’ of ‘vlaslemen’ genoemd.

Nadat het vlas van het veld komt en ontdaan is van de zaadbol (repelen), wordt de plant mechanisch bewerkt waarbij de houtachtige deeltjes gescheiden worden van het lint (braken en zwingelen). Deze deeltjes worden opgevangen, en in een andere fabriek voorzien van lijm en uitgestrooid op een band, om vervolgens geperst te worden. De fijne lange scheven, haken als het ware als vingertjes in elkaar, een vormen zo een stevige vlas(scheven)plaat. Deze platen worden in de bouw toegepast in het interieur; zoals deuren, keukenbladen en scheidingswanden.

Dat vlas dus ‘Usitatissimum’ als Latijnse naam heeft meegekregen, is terecht. Elk onderdeeltje van de plant wordt tot in de kern gebruikt, je kan er alles van maken, ook degelijke scheidingswanden.

Natuurlijk heeft Faay bijna 50 jaar geleden goed nagedacht welke eigenschappen een ‘niet dragende scheidingswand’ eigenlijk allemaal moet bezitten. En hoe je tot een mix van eigenschappen komt, doelend enerzijds op de eigenschappen van traditionele holle scheidingswanden en anderzijds de eigenschappen van gemetselde muren.

De ideale mix is dan dus een lichte niet dragende scheidingswand, met een massieve kern, degelijk en robuust (lees: impact bestendig), snel te monteren, waar je ook nog het nodige aan op kunt hangen, zonder achterliggende bevestigingsplaten en zonder vooraf hoeven te bedenken waar je iets wilt ophangen. Denk daarbij ook aan (zware) voorwerpen zoals wastafels, vrijdragende toiletten, keukenkastjes of trapleuningen, terwijl de standaard aangebrachte sleuven in de kern van de panelen rekening houden met het kunnen aanbrengen van elektra leidingen in de wand.

Waarom vlas- en geen houtspaanplaat in de kern ?

Om tot de hierboven beschreven kenmerken te komen, kun je natuurlijk gebruikmaken van  houtspaanplaat, is degelijk en robuust, en praktisch iedereen weet dat je daarin makkelijk kunt schroeven. Maar om daarvan verdiepingshoge scheidingswandpanelen te maken, is wel zwaar om mee te werken. De vlasplaat bleek nagenoeg dezelfde eigenschappen te hebben als houtspaanplaat, maar is 35-40% lichter in gewicht.

En dan is er nog een andere belangrijke eigenschap van vlas, houtspaanplaat - bestaande uit losse houtsnippertjes – dat brandt, terwijl vlas -met haar fijnere scheven en taaiere structuur – maar slecht brand, het smeult meer. Kortom, dit product heeft bij brand ook nog eens een bijzonder vertragende eigenschap!

FSC^® op vlas graag!

Naast twee ISO certificaten, op gebied van kwaliteit en milieu, hangt er ook een FSC® en een PEFC certificaat aan de wand. Duurzaamheid staat bij ons hoog in het vaandel. Wij hebben weleens de vraag uit de markt gekregen, of wij vlasplaten konden leveren met een FSC® keurmerk. Maar dat gaat natuurlijk niet. Vlas is een plant, geen boom. Het groeit niet in het bos, maar op het veld en heeft dus niets te maken met duurzaam beheerd bos. Uiteraard leveren wij wel scheidingswanden met één van deze keurmerken, indien we de vlasplaten tweezijdig beplakken met houtspaan- of MDF die het betreffende keurmerk dragen.

Vlas neemt CO2 op

Maar juist als het gaat om duurzaam bouwen, zijn bouwmaterialen uit vernieuwbare grondstoffen - zoals vlas - een zeer interessante optie. Tijdens de teelt neemt het vlas namelijk CO2 op en zet dit om in zuurstof en bij de productie, de verwerking, het onderhoud en de recyclage van vlas springt men zuinig om met water en energie. Tevens beperkt de lokale teelt en verweking van vlas het milieuvervuilend vervoer tot een minimum.
Vlas groeit zonder meststoffen, noch chemische behandelingen. Na de oogst laten ze een bodem achter waarop geen onkruid groeit.

Bouwen met biobased materialen is de toekomst

Het is dan ergens ook wel jammer dat bijvoorbeeld op scholen nog (te)veel de traditionele holle systemen aangeleerd worden, zoals regelwerk met gipskartonplaten. Dit terwijl de milieutechnische voordelen van een duurzaam en milieuvriendelijk vol systeem, zoals wij die dankzij vlas kennen, op deze manier bij de toekomst van de bouw nog onderbelicht blijven. Overigens zie je de laatste jaren wel een tendens ontstaan op het gebied van natuurlijke bouwmaterialen. Denk aan hennep, vlas, stro, tomaat- en paprika stengels (isolatiemateriaal). Misschien leuk voor onderwijsinstellingen om daar ook eens mee bezig te gaan?

Waarom vlas?

Voor onze wanden hebben wij 55 jaar geleden gekozen voor een kern van vlasscheven met aan weerszijden een toplaag van gipskarton. Omdat de vlaskern van de wanden zorgt voor stabiliteit, een goede brandwerendheid en een zeer hoge schroefvastheid. Maar vooral ook omdat de massieve vlaskern garant staat voor een zeer hoge duurzaamheid. Wil je meer weten over vlas, dan kun je deze interessante scriptie eens lezen. Er gaat een vlaswereld voor je open.

Gratis whitepaper Bouwen met vlas

Meer weten over vlas als grondstof voor duurzame en ecologische bouwmaterialen. In onze whitepaper ‘Bouwen met vlas’ lees je alles over vlas als grondstof voor duurzame en ecologische bouwmaterialen.